همه با هم - 4 نکته درباره «دولت دینی» و «دین دولتی»

وبلاگ"قدوس"نوشت: صبح روز شنبه رییس جمهور در جمع تعدادی از کارکنان سازمان محیط زیست سخنانی را ایراد کرد که توجه در آن حاوی نکات مهمی است. آقای روحانی در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه «دولت دینی» خوب است ولی «دین دولتی» جای بحث دارد، اظهار داشت: «دین را نباید به دست دولت داد زیرا دین در دست علما، فرهیختگان و مراجع است و البته دولت نیز باید حمایت کند.» در این باره چند نکته حائز اهمیت است که به آن ها اشاره می شود: 1. اگرچه رییس جمهور بر تفکیک میان دولت دینی و دین دولتی اصرار دارد، اما واقعیت آن است که اصرار برای نشان دادن این تفکیک، در دل خود حاوی یک تناقض آشکار است چرا که یک دولت دینی که در عمل خود را موظف به حرکت در چارچوب های مشخص شریعت و احکام دینی می داند، نتیجه عملکردش جز دینی نخواهد بود که از طرف همان دولت اجرا شده است و طبیعی است که نام خروجی مجموعه اقدامات یک «دولت دینی» جز «دین دولتی» نخواهد بود. این نکته ای است که کمتر از 6 ماه قبل در تاریخ 19 آذر 92 رهبر معظم انقلاب در جمع اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی که از قضا رییس جمهور محترم نیز به عنوان رییس این شورا در آن جلسه حضور داشت، مورد اشاره قرار دادند. ایشان فرمودند: «ما مسئولیت شرعی داریم، مسئولیت قانونی داریم در قبال فرهنگ کشور و فرهنگ عمومی کشور. و البته می‌بینیم در بعضی از مطبوعات، نوشته‌ها، گفته‌ها، بعضی‌ها با عنوان کردن‌ "دین دولتی" و "فرهنگ دولتی" میخواهند نظارت دولت را محدود کنند و تخریب کنند و به‌اصطلاح یک اَنگ غلطی و مخالفتی به آن بزنند که آقا، اینها میخواهند دین را دولتی کنند، فرهنگ را دولتی کنند! این حرفها یعنی چه؟ دولت دینی با دین دولتی هیچ فرقی ندارد. دولت جزو مردم است؛ دین دولتی یعنی دین مردمی؛ همان دینی که مردم دارند، دولت هم همان دین را دارد. دولت، وظیفه برای ترویجِ بیشتر [دین] دارد. هر کسی هر توانی که دارد، باید خرج کند.» 2. شاید شخص رییس جمهور و حامیان تفکیک دو گزاره «دین دولتی» و «دولت دینی» در پاسخ به اشکال مورد اشاره اعلام کنند مناقشه ای در معنا و تعبیر «دولت دینی» نیست چرا که این مفهوم به معنای حرکت کلان و خرد یک دولت در چارچوب و موازین دینی است اما مراد از «دین دولتی» دینی است که از جانب حاکمیت به مردم تحمیل می شود. به عبارت دیگر، در این نوع نگاه به «دولت دینی» و «دین دولتی»، پیش فرض اصلی جدایی قائل شدن میان دینی است که از جانب مردم و دولت تبلیغ و عمل می شود. البته این نوع نگاه شاید در کشورهایی که دارای دولت های سکولار هستند و بخشهایی از مردم آن کشورها در نقطه مقابل با دولت هایشان به «اسلام اجتماعی» قائل هستند، صدق کند اما در یک نظام اسلامی که بنیان آن بر اساس «اسلام سیاسی- اجتماعی» آن هم توسط انقلابی کاملا «مردمی» بنا شده است به هیچ عنوان نمی توان چنین پیش فرضی را صحیح تلقی کرد، چرا که مردم ایران با انقلاب اسلامی در واقع خواستار حاکمیت اسلام آن هم در تمام ابعاد شده اند و طبیعتا وظیفه لبیک به این مطالبه مردم نیز برعهده نظام سیاسی و دولتی است که از دل مردم برخاسته است. به عبارت دیگر، با توجه به این مساله به خوبی روشن می شود که حاکمیت و دولت در این باره نه تنها در نقطه مقابل مردم و خواسته آنها تعریف نمی شوند بلکه «بازوی اجرایی» اصلی جهت تحقق مطالبه اصلی مردم محسوب می شوند لذا «دین دولتی» که از دل عملکرد یک «دولت دینی» استخراج شود نه تنها تعارضی با آن ندارد بلکه «دین دولتی» در واقع نتیجه ی مقدمه ای به نام «دولت دینی» محسوب می شود. 3. از سوی دیگر توجه در آیات و روایات متعدد دینی به خوبی نشان می دهد که نه تنها اسلام یک دین کاملا اجتماعی است، بلکه اساسا وظیفه دولت دینی تحقق بسیاری از اهداف اسلام در عرصه اجتماعی است. این مساله چه در بحث قضا و چه در حاکمیت مصادیق متعددی دارد که در کتب متعدد فقهی مورد بحث قرار گرفته و در این میان از رییس جمهور محترم جناب آقای روحانی باید پرسید چطور ایشان علیرغم نگارش سه مجلد کتاب تحت عنوان «اندیشه های سیاسی اسلام» و بررسی مصادیق متعدد اجرای احکام دینی توسط حاکمیت؛ همچنان بر این تفکیک نادرست و متناقض میان «دولت دینی» و «دین دولتی» اصرار دارند؟ 4. حقیقت آن است طی ماه های گذشته از این دست اظهارات، به کرات از سوی رییس جمهور محترم بیان شده است. سخنان دوپهلوی ایشان مبنی بر وجود نداشتن دوگانه ای به اسم «هنرمند ارزشی و غیر ارزشی»، «ضرورت شلاق نزدن مردم برای هدایت زوری آنها به سوی بهشت!» و در مورد آخر نیز تفکیک میان «دین دولتی و دولت دینی» که ریشه در یک اندیشه شبه سکولار دارد، همه و همه در حالی بیان می شود که به نظر می رسد هدف اصلی طرح این مباحث از سوی رییس جمهور، تفسیر دلبخواه از آنها در جمع های مختلف است. اظهاراتی که بتوان با توضیحات بیشتر و تبصره زدن به آنها، در جمع های مختلف از آنها تفسیرهای مختلف به عمل آورد تا در عمل هم دولت هزینه ای بابت این مواضع در میان اقشار مذهبی پرداخت نکند و هم در وقت مناسب برای تثبیت رای خود در میان لایه های به اصطلاح روشنفکر و سکولار، از آن بهره مناسب را برده و به آنها استناد کند.