همه با هم - بحرانِ سطحی«برف روی کاج ها»‌ تقدیم به شبه روشنفکران وطنی!

بحرانِ سطحی«برف روی کاج ها»‌ تقدیم به شبه روشنفکران وطنی!

"برف روی کاج ها" فیلمی ست مدعی، هم در فُرم، و هم در حرف، اما نه خبری ازفرم است، و نه متعاقب آن حرفی. سناریوی فیلم، که در آن اساساً همه چیز فدای رسیدن به نقطه بحرانی و خیانت مرد به زن شده است، چیزی فراتر از همان ایده ی دو خطیِ ابتدایی اش نیست. صِرفِ رعایت سطحی و ظاهریِ الگوی کلاسیک قصه گویی در یک فیلم -نظم، بی نظمی (بحران)، نظم- به فیلمنامه اعتبار نمی بخشد. پیدایش این سه مرحله، به ویژه بحران در "برف روی کاج ها" بدون ارائه یک منطق صحیح، بدون توجه به "چگونه" ها و "چرا"یی ها، و بدون آماده سازی مخاطب برای مواجهه با آن بحران است. چهارده سال از زندگی رویا و علی می گذرد. چیزی جُز یک زندگی عادی و روزمره ازاین زوج نمی بینیم. در سکانس اول مشغول خرید هستند. در ادامه و در سکانس هایی از خانه، رویا را می بینیم که مشغول تدریس پیانو به شاگردانش است. از علی هم چیز خاصی جُز رفتن و آمدن، و یا غذا خوردن نمی بینیم. او ظاهرا دکتر است؛ هرچند از دکتری اش هم چیزی نمی بینیم. سپس، و به یک باره، وارد بحران می شویم! علی به رویا خیانت کرده و با یکی از شاگردان او به نام نسیم ارتباط دارد. در اینجا منطق وقوع بحران از دو جهت زیر سوال است! اول اینکه به مخاطب، تاقبل از وقوع این به ظاهر بحران، چه چیزی داده شده است؟ شاید بتوان با چند پلان، که بیشتر مرهون بازی خوب مهناز افشار هستند، متوجه تردیدهای رویا و بُهت او از این اتفاق شد؛ اما چه کسی مسئول بُهت تماشاگر است؟ رویا، سابقه چهارده سال زندگی خود با علی، دانسته هایش از خوبی ها و بدی های خودش و علی،و تجربه های تلخ و شیرینش با او را در ذهن دارد، و به همین جهت است که حالا،و پس از این خیانت، بُهت زده به نظر می رسد. اما تماشاگر از همه جا بی خبر که چیز خاصی از زندگی رویا و علی به او داده نشده، به یک باره متوجه خیانت علی به رویا می شود. مخاطب باید مبهوت چه چیزی باشد؟ چه دلیل و منطقی از این خیانت به او داده شده که او را متعجب و همراه با رویا وارد این نقطه بحرانی کند؟ وقتی کوچکترین حدِّ آگاهی شخصیت زنِ فیلم به مخاطب داده نمی شود، چطورمی توان با رویا همذات پنداری کرد و به او نزدیک شد؟ اینجاست که مخاطب نه علی را می فهمد، نه با رویا همذات پنداری می کند، و نه بحرانی را متوجه می شود!شاید بتوان مخاطب را هم تا حدودی بُهت زده متصور کرد، اما جنسِ بُهت او با جنسِ بُهت رویا متفاوت است. بُهت رویا از جنس تردیدهای او و تجربه زندگی چهارده ساله اش با علی است، اما جنس بُهت تماشاگر، کاذب است! او حیرانِ وقوع بحران (خیانت) نیست، بلکه حیران چگونگی و چرایی وقوع آن است. این بُهت کاذب همانی است که او را به علت برآورده نشدن انتظارش، که همان ندادنِ پیش زمینه ی بحران توسط فیلمنامه نویس به او می باشد، فرا گرفته است.و دوم اینکه، چگونگی و چراییِ لو رفتن خیانت علی به رویا نیز، علاوه برچگونگی و چرایی وقوع خیانت، گواه دیگری ست بر قربانی شدن فیلمنامه در برابررِسیدن به نقطه بحرانی. پرهام، دوست نسیم که قصد ازدواج با او را داشته، رویا را در جریان موضوع ارتباط علی و نسیم می گذارد. این در حالی ست که، به گفته ی خود پرهام، او از علی قول گرفته تا دیگر سراغ نسیم نرود، و در اِزای آن به او قول داده که راز او را پیش رویا آشکار نسازد. با آن که تا آن لحظه هنوز پرهام متوجه ی بدقولیِ علی و ادامه ارتباط او با نسیم نشده، اما می بینیم که او زیر قولش می زند و علی را لو می دهد! اینجاست که کسی انگیزه پرهام از آشکار کردن راز علی را نمی فهمد! چرا او با رویا تماس می گیرد و قضیه را لو می دهد؟ مگر ادعا نمی کند که این رابطه، چند ماه پیش، و بعد از قول علی به او به پایان رسیده؟ این که او با چه انگیزه ای سَرِ قول خود نمی ماند هم مثل خیلی چیزهایدیگر بر مخاطب پوشیده ست. بنابراین بحران باز هم زیر سوال رفت! اول به خاطر عدم واکاویِ منطقِ وقوعِ خیانت، و دوم مبهم ماندن انگیزه فاش کنندهِ راز. ظاهراً فیلمنامه نویس منتظربهانه بوده که زود برسد به موضوع خیانت! به نظر می رسد که ارتباط کوتاه رویا با نریمان هم، که پس از خیانت علی ب وجود می آید، تحمیلی و بدون منطقِ روایی صحیح است. شخصیت علی ناروشن می ماند،و علت خیانت او هم. اما شخصیت رویا تا حدودی برای ما روشن شده، ولی ارتباطش با نریمان موجب می شود او دچار تناقضاتی در فیلمنامه شود. رویا هم خانه دار است، و هم درس می دهد. به علاوه اینها، نوع پوشش او و همچنین برخوردش با دیگران، مخصوصاً برخوردهای اول و دومش با نریمان، نشان می دهد که او زنی است پایبند به اصول و اخلاقیات. ولی به محض فهمیدن خیانت علی، چیزهای عجیبی به او اضافه می شود! به فاصله فقط چند روز، به نریمان نزدیک می شود و با او ارتباط برقرار می کند. ارتباطی که با سکانس کودکانه ی خواندن اِس اِم اِس در جلسه اهالی کوچه گرم می شود، و با سکانس خرابی ماشین نریمان اوج می گیرد. این نوع شیوه برقراری ارتباط، آن هم نه توسط یک دختر چهارده ساله، بلکه توسط یک زن که چهارده سال از زندگی مشترکش می گذرد، کمی مضحک به نظر میرسد! این شکل نزدیک شدن به نریمان که با دعوت کردن او به کنسرت ادامه می یابد، هم با شخصیتی که در ابتدا از رویا دیدیم در تناقض است، و هم بعید از زنی با تجربه چهارده سال زندگی مشترک. به علاوه اینها، سیاه و سفید بودن فیلم بی معناست! بیشتر به پُزهای روشنفکری مرسوم شباهت دارد تا مثلاً ادعای چرکین بودن زندگی رویا. حتی صرفِ چرکین بودن زندگی یک شخصیت هم نمی تواند دلیلی باشد بر سیاه و سفید بودن فیلم. هرچند اصلاً زندگی چرکینی هم نمی بینی عبور دسته عزاداری در میانه های فیلم هم بی معناست! شاید می خواستند با این کار دوزِ بی اخلاقی های موجود در فیلم را پایین بیاورند! دیگر قدیمی شده! دوربین روی دست هم بی معناست! نمی توان دوربین را روی دست گذاشت، سه چهارم کادر را از بین بُرد، از نماهای اُورشولدر بی معنا استفاده کرد، و ادعای مدرن بودن و به روز بودن داشت. با این ژست ها، و با صِرف اراده ی ما جهت به وجود آوردن یک اثر هنری مدرن، آن اثر به هنر هم بدل نمی شود، چه برسد به هنر مدرن! هنر مدرن، روایت مدرن می طلبد، اندیشه مدرن می طلبد، زندگی مدرن می طلبد،جامعه مدرن می طلبد، انسان مدرن می طلبد، و نیز مخاطب مدرن.کاش به جای این اَداهای فُرمی، روی فیلمنامه کار شود.استفاده از واژه شیک مینی مال هم برای این سناریوها و فیلم ها، و شاید هم برای سینما، بی معناست! مینی مالیسم به معنای فیلمنامه یا قصه را به امان خدا رها کردن نیست! نشان دادن جزئیات زندگی روزمره کاری ست جدی که با صرف داشتن یک ایده دو خطی، کار نکردن روی شخصیت ها و وقایع داستان، و متعاقب آن اضافه کردن یک سری تحلیل پس کله ای مانند چرکین بودن زندگی شخصیت یا چسباندن نمادهای فرا-متنی به فیلم نمی توان به آن پرداخت. کاش بعضی دوستان آنچه می بینند را نقد کنند، نه آنچه را نمی بینند! و مهم تر از همه، خیانتِ موجود در فیلم هم بی معناست! فیلمنامه برف روی کاج ها اندکی از سطح فراتر نرفته، و کنکاش و واکاوی عمیق که هیچ، نیمچه عمیقی هم از موضوع خیانت در آن نمی بینیم. اینکه فیلم خیانت را سمپاتیک جلوه می دهد یا نه این روزها خیلی تکرار شده است. فیلم، از لحاظ فرم سینمایی، در حدی نیست که بخواهد خیانت را سمپاتیک جلوه بدهد یا ندهد! اصلاً چیزی از خیانت جز سطحی ترین و دم دستی ترین لایه ی آن نمی بینیم که بخواهیم با آن همذات پنداری کنیم، و یا در موردش قضاوت. انتهای پیام/