همه با هم - قیام شیخ محمد خیابانی

حرف لرنوشت: استبداد و بی کفایتی شاهان قاجار قیام های فراوانی را برای برپایی حکومت عدل و آزادی در ایران به وجود آورد، شیخ محمد خیابانی از جمله مبارزانی بود که با قیامی به یادماندنی، مانع رسیدن بیگانگان به اهداف استعماری شان شد. شیخ محمد خیابانی در 1256 هجری خورشیدی در خامنه تبریز دیده به جهان گشود. وی در کودکی مقدمات علوم دینی را نزد استادان بنام آن سامان فراگرفت و پس از مدتی به همراه پدر که از بازرگانان مشهور بود، برای داد و ستد راهی روسیه شد اما پس از مدت کوتاهی به تبریز بازگشت و به فراگیری علوم دینی ادامه داد و با آموختن فقه، اصول، ادبیات و عربی در علوم و معارف اسلامی صاحب نظر شد و ردای روحانیت را بر تن کرد و امامت مسجد جامع و مسجد کریم خان تبریز را بر عهده گرفت. شيخ محمد خياباني از جواني به فراگيري علوم ديني روي آورد و به سرعت مدارج علمي را طي نمود. پس از نهضت مشروطه، زندگي او وارد مرحله جديدي شد. و با تشکيل جمعيتي مبارز، در راه پيروزي مشروطه، گام‏هاي مهمي در تبريز برداشت. وي در اين ميان روزنامه تجدد را منتشر کرد و خواهان اجراي قوانين مشروطه و احياي آن گرديد. وی در دوره ای می زیست که اوضاع ایران به دلیل سلطه ی حاکمان مستبد، پادشاهان بی کفایت قاجار و دخالت های بیگانگان آشفته بود. بنابراین شیخ محمد خیابانی که این شرایط نابسامان را نمی توانست تحمل کند، پس از پایان سلطنت محمدعلی شاه قاجار برای مبارزه با سیاست های حاکم بر کشور وارد مجلس شورای ملی شد. شیخ محمد خیابانی در این دوره نخستین اقدام سیاسی خود را در اعتراض به اولتیماتوم روسیه تزاری آغاز کرد، روسیه خواهان بیرون راندن مستشاران خارجی و ادامه ی اقامت مستشاران روسی در ایران بود. با پذیرفتن اولتیماتوم روسیه به وسیله ی احمدشاه و اعتراض بعضی از نمایندگان، شیخ محمد خیابانی در انتقاد به این اقدام، سخنرانی پرشوری کرد و مجلس دوم تعطیل شد. وی پس از تعطیلی مجلس دوم به تبریز بازگشت و مهم ترین بخش مبارزه های خویش را با قیام مسلحانه در برابر پیمان 1919 وثوق الدوله آغاز کرد. پس از پایان جنگ جهانی اول پیمان 1919 از طرف دولت انگلیس برای تسلط بیشتر و توسعه نفوذ سیاسی و اقتصادی انگلیس در ایران در مرداد 1298 هجری خورشیدی با دولت وثوق الدوله بسته شد. به موجب این پیمان امتیاز راه آهن و راه های شوسه در سراسر کشور به انگلیس واگذار شد و ارتش و دستگاه مالیه ایران زیر نظر مستشاران سیاسی و اقتصادی بریتانیا قرار گرفت. این امر سبب آغاز موجی از مخالفت ها و اعتراض های کارگری و مردمی در کشور شد. در این میان شیخ محمد خیابانی و سید حسن مدرس در کنار مردم علیه این پیمان به اعتراض و افشاگری درباره ی ماهیت اهداف بیگانگان پرداختند. پس از آن شیخ محمد خیابانی تصمیم به قیامی مسلحانه گرفت، وی در 17 فروردین ماه 1299 هجری خورشیدی همه ی اداره ها و مرکز های دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و موجی از قیام های گسترده را در شهرهای دیگر آذربایجان ایجاد کرد و آن منطقه را از دولت وثوق الدوله خارج ساخت. در ابتدای این قیام دولت وثوق الدوله سقوط کرد و مشیرالدوله بر سر کار آمد. مشیرالدوله در نخستین اقدام برای پایان دادن به قیام این مبارز آزادیخواه، مخبرالسلطنه حاکم تبریز را مأمور فرو نشاندن این قیام کرد. مخبر السلطنه، تمامی همت خود را در سرکوب قیام شیخ گذاشت و در ابتدا به گفت و گو با نیروهای انقلابی تبریز پرداخت اما نتیجه ای کسب نکرد، بنابراین به همراه نیروهای قزاق در عملیات مسلحانه ی بزرگی، نیروهای شیخ محمد خیابانی را سرکوب کرد و سرانجام این مبارز نستوه را در 22 شهریور 1299 به شهادت رسانید. شيخ محمد خياباني در نهضت خويش بر ارشاد افکار عمومي و ارتقاي ميزان آگاهي آنان به منظور نيل به اهداف خويش تأکيد داشت، به همين دليل، در صدد تجهيز قواي مسلح خويش براي دفاع از نهضت برنيامد. اگر چه شیخ محمدخیابانی به شهادت رسید اما قیام و پایداری او برای همیشه در صفحات تاریخ این مرز و بوم زنده و جاودانه ماند. برگرفته از کتاب: تاریخ 20 ساله ایران/ایرنا انتهای پیام/ http://harfelor.ir/fa/news/813/geyammmmmmm/