نگاهي به سريال «هوش سياه2»
تاریخ انتشار : يکشنبه ۹ تير ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۰۵
وبلاگ کارگری در روزنامه منتشر کرد:
قاتلی که از اینترنت بیرون آمد!
آثار پليسي همواره از پرکشش ترين و كاربردي ترين محصولات سينمايي و تلويزيوني در جهان هستند. اين گونه آثار چه در قالب سينمايي و چه مجموعه تلويزيوني هم قدرت فراواني در جذب مخاطب و رونق اقتصادي رسانه ها دارند و هم در بستر جذابيت دراماتيك داراي قابليت‌هاي تبليغاتي و ايدئولوژيک هستند. همچنان كه در سينماي جهان و به ويژه هاليوود بخش قابل توجهي از اهداف اقتصادي، سياسي، فرهنگي و ايدئولوژيك از طريق فيلم ها و سريال‌هاي پليسي در سطح جوامع مختلف پي گيري مي شود. شايد سريال «24» نمونه گويايي از بهره بري اقتصادي و سياسي از درام پليسي باشد.
اين درحالي است که در كشور ما هنوز هم از ظرفيت هاي سينماي پليسي استفاده چنداني نشده است. به طوري كه تقريبا مي توان گفت اثر ماندگار و قابل توجهي با اين موضوع خلق نشده است. با اين حال صداوسيما در سال هاي اخير با درک اهميت و کارکرد سريال هاي پليسي در توليد چنين آثاري اهتمام بيشتري داشته است. با مروري بر تاريخ سريال هاي تلويزيوني در ايران، مي توان دريافت كه مجموعه هاي پليسي هميشه با استقبال گسترده اي از سوي بينندگان سيما مواجه شده اند. هرچند که اين گونه سريال ها فراز و نشيب هاي فراواني داشته و موضوع هاي بسيار گسترده اي را در بر گرفته‌اند، از موضوع‌هاي كارآگاهي كه بيشتر مبتني بر معما بوده اند، تا مضامين ضربتي و مبارزاتي كه در قالب درام‌هاي تعقيب و گريزي و پر زد و خورد بوده اند. ضعف اصلي اغلب سريال هاي پليسي ما ناتواني در بازآفريني شخصيت پليس ايراني، بوده است. چراکه اغلب سازندگان سريال هاي پليسي ما مقلد آثار غربي هستند.
نمونه بارز چنين سريال هايي «هوش سياه» است. مسعود آب پرور با توليد سري اول اين سريال در سال 89 توانايي خود در خلق نوع خاصي از درام پليسي و معمايي را به خوبي نشان داد. او توانست شکل جديدي از فيلم پليسي را با تمرکز بر فضاي مجازي و جرائمي که در اين حيطه جديد رخ مي‌دهد، تجلي بخشد. تفاوت اصلي «هوش سياه» با بقيه فيلم هاي پليسي در موضوع آن است. در اين سريال، ماجراجويي مجرم‌هايي به تصوير کشيده شده که از طريق ترفندهاي رايانه‌اي و اينترنتي به دزدي ها و جنايت هاي خودشان مشغول اند. به همين دليل هم نسبت به ساير مجرمين پيچيده تر هستند. اين مسئله باعث شده که پليس، هم در خيابان ها و سطح شهر به دنبال آن ها باشد و هم در اينترنت. موضوعي که در سري دوم اين سريال با گرايش پررنگ تر در زمينه مبارزه با گروه هاي خراب کار و تروريستي دنبال شد. يکي از ضعف‌هاي قابل بحث اغلب سريال هاي ايراني، ابتلا به نوعي محافظه کاري سياسي بوده است. مشکلي که نتيجه اش خنثي از آب درآمدن تعداد زيادي از آثار بوده است. خطر افتادن در دام شعارزدگي و سطحي گرايي هم از عوامل بازدارنده در رويکرد سريال سازها به سوژه‌هاي سياسي و مبارزاتي است که البته اين کمبود به ضعف در فيلمنامه نويسي بر مي گردد. «هوش سياه2» نشان داد که مي توان سريال سياسي ساخت و دچار شعارزدگي و دفع مخاطب نشد. هرچند که جاي مانور بيشتر در زمينه افشاگري سياسي در اين سريال وجود داشت. واقعيت ارتباط گروه هاي تروريستي با برخي از دولت هاي غربي –به ويژه انگليس- خيلي زود در اين سريال رها شد و اين درحالي است که اين موضوع بسيار مهم و اساسي است که سازندگان سريال مي توانستند ناگفته‌هاي بسياري را درباره آن برملا کنند.
جذابيت «هوش سياه2» به دو ويژگي خلاصه مي شود: ويژگي اول اين سريال، رخ دادن نوعي بازي دزد و پليس و تعقيب و گريز در اينترنت است که براي بسياري از ما يک موضوع عجيب و غريب و نا آشناست. ويژگي دوم هم حوادث مختلفي است که طي داستان اتفاق مي افتند. مثل فرارهاي کامران – با نقش آفريني کيکاووس باکيده- از دست پليس ها که با شگردهاي خاصي نظير بستن بزرگراه يا پايين آمدن از يک پل غول پيکر با طناب انجام مي شوند.
با اين حال، ضعف اساسي «هوش سياه2» نيز مانند خيلي از مجموعه هاي تلويزيوني پليسي ديگري که پيش از اين به تماشا درآمدند، خلأ بازنمايي پليس با شخصيت بومي بوده است. شخصيت محوري اين سريال، سرگُرد احمدي –با بازي حسين ياري- نوعي کپي برداري از شخصيت‌هاي پليسي فيلم هاي ايراني محسوب مي شود. شايد براي بسياري اين سؤال پيش بيايد که نمايش پليس برخوردار از شاخص هاي آرمانيِ ايراني و اسلامي چه لزومي دارد؟ اهميت اين موضوع در «هوش سياه» به خوبي ديده مي‌شود؛ با وجودي که سرگُرد داراي توانمندي‌هاي نظامي و ذهني و جسمي بالايي است، اما مخاطب با او همذات پنداري نمي کند. او مأمور دوست داشتني اي نيست و در مقابل، کامران که يک جنايتکار است، براي بيننده سريال، ملموس تر و جالب تر است. آنچه سبب ايجاد فاصله ميان مخاطب با سرگُرد احمدي شده، غيربومي بودن اين شخصيت است. اين درحالي است که چنان‌چه فيلمنامه نويس و کارگردان سريال در خلق اين شخصيت از ويژگي هاي آرماني فرهنگي و اخلاقي بيشتري استفاده مي کردند، مي توانستند ميان او و بينندگان سريال، صميميت بيشتري را ايجاد کنند. اي کاش فرايند دراماتيک اين أثر به گونه اي رقم مي خورد که قهرمان داستان نسبت به ضدقهرمان آن، جذبه بيشتري پيدا مي کرد. توجه به نهاد خانواده و مسائل تربيتي، رويکرد مثبت سريال است که زمينه خوبي براي ترسيم چهره پليس ايراني بود.
مشکل ديگر «هوش سياه2» اين است که برغم ضرباهنگ تند سريال، صحنه ها و تصاوير حشو هم در برخي از قسمت هاي آن ديده مي‌شود. صحنه هايي که به اصطلاح آب بسته شده اند و مي شد با حذف آن ها، ريتم سريال را تندتر کرد. همچنان که برخي از اتفاقات سريال چندان منطقي به نظر نمي رسند. مثلا کامران در دوران زندان براي سواستفاده از مدير کتابخانه، به نام او براي خانواده اش ال سي دي ارسال کرد! اين درحالي است که مدير کتابخانه به جرم برگشت خوردن چک ها و ناتواني در پرداخت بدهي هايش زنداني شده و عقل حکم مي کرد که خانواده در مقابل چنين تحفه اي از سوي مرد زنداني واکنش نشان مي دادند. يا اينکه چرا کامران براي دست‌يابي به يک سري اطلاعات ساده و پيش پا افتاده درباره سرمايه گذاري در بورس، اين همه تدبير و حيله به کار برد تا بتواند با يکي از مديران بورس گفت و گو کند؟ درحالي که همه اطلاعات مدنظر وي با يک جست و جو در اينترنت قابل دست يابي بودند.
معمولا در پايان بيشتر فيلم ها و سريال هاي پليسي، دزدها و مجرم ها شکست مي خورند و توسط پليس ها به دام مي افتند. بايد چند قسمت باقي مانده «هوش سياه2» را هم تماشا کنيم تا ببينيم اين بار هم اين پليس ها هستند که به پيروزي مي رسند يا اتفاقات ديگري خواهد افتاد؟ شايد هم اين داستان ادامه داشته باشد و نتيجه کار در سري سوم «هوش سياه» مشخص شود.
در پايان اين که «هوش سياه2» با وجود برخي ضعف ها و کمبودها اما در مجموع کار قابل قبولي است. بدون شک افزايش توليد و پخش چنين آثاري در سيما، مي تواند جامعه را نسبت به بسياري از امراض فرهنگي و سياسي آگاه تر کند. به ويژه اينکه مجموعه هاي پليسي در عين برخورداري از جاذبه فراوان و توان سرگرم سازي مخاطب، به خاطر پرداختن به معضلات اجتماعي ظرفيت آسيب شناسي فرهنگي هم دارند. با اين حال آنچه مي تواند به ترقي اين ژانر در تلويزيون كمك كند، الگوسازي و ترسيم شاخص هاي آرماني پليس مسلمان و ايراني است.
انتهای پیام/
قاتلی که از اینترنت بیرون آمد!
آثار پليسي همواره از پرکشش ترين و كاربردي ترين محصولات سينمايي و تلويزيوني در جهان هستند. اين گونه آثار چه در قالب سينمايي و چه مجموعه تلويزيوني هم قدرت فراواني در جذب مخاطب و رونق اقتصادي رسانه ها دارند و هم در بستر جذابيت دراماتيك داراي قابليت‌هاي تبليغاتي و ايدئولوژيک هستند. همچنان كه در سينماي جهان و به ويژه هاليوود بخش قابل توجهي از اهداف اقتصادي، سياسي، فرهنگي و ايدئولوژيك از طريق فيلم ها و سريال‌هاي پليسي در سطح جوامع مختلف پي گيري مي شود. شايد سريال «24» نمونه گويايي از بهره بري اقتصادي و سياسي از درام پليسي باشد.
اين درحالي است که در كشور ما هنوز هم از ظرفيت هاي سينماي پليسي استفاده چنداني نشده است. به طوري كه تقريبا مي توان گفت اثر ماندگار و قابل توجهي با اين موضوع خلق نشده است. با اين حال صداوسيما در سال هاي اخير با درک اهميت و کارکرد سريال هاي پليسي در توليد چنين آثاري اهتمام بيشتري داشته است. با مروري بر تاريخ سريال هاي تلويزيوني در ايران، مي توان دريافت كه مجموعه هاي پليسي هميشه با استقبال گسترده اي از سوي بينندگان سيما مواجه شده اند. هرچند که اين گونه سريال ها فراز و نشيب هاي فراواني داشته و موضوع هاي بسيار گسترده اي را در بر گرفته‌اند، از موضوع‌هاي كارآگاهي كه بيشتر مبتني بر معما بوده اند، تا مضامين ضربتي و مبارزاتي كه در قالب درام‌هاي تعقيب و گريزي و پر زد و خورد بوده اند. ضعف اصلي اغلب سريال هاي پليسي ما ناتواني در بازآفريني شخصيت پليس ايراني، بوده است. چراکه اغلب سازندگان سريال هاي پليسي ما مقلد آثار غربي هستند.
نمونه بارز چنين سريال هايي «هوش سياه» است. مسعود آب پرور با توليد سري اول اين سريال در سال 89 توانايي خود در خلق نوع خاصي از درام پليسي و معمايي را به خوبي نشان داد. او توانست شکل جديدي از فيلم پليسي را با تمرکز بر فضاي مجازي و جرائمي که در اين حيطه جديد رخ مي‌دهد، تجلي بخشد. تفاوت اصلي «هوش سياه» با بقيه فيلم هاي پليسي در موضوع آن است. در اين سريال، ماجراجويي مجرم‌هايي به تصوير کشيده شده که از طريق ترفندهاي رايانه‌اي و اينترنتي به دزدي ها و جنايت هاي خودشان مشغول اند. به همين دليل هم نسبت به ساير مجرمين پيچيده تر هستند. اين مسئله باعث شده که پليس، هم در خيابان ها و سطح شهر به دنبال آن ها باشد و هم در اينترنت. موضوعي که در سري دوم اين سريال با گرايش پررنگ تر در زمينه مبارزه با گروه هاي خراب کار و تروريستي دنبال شد. يکي از ضعف‌هاي قابل بحث اغلب سريال هاي ايراني، ابتلا به نوعي محافظه کاري سياسي بوده است. مشکلي که نتيجه اش خنثي از آب درآمدن تعداد زيادي از آثار بوده است. خطر افتادن در دام شعارزدگي و سطحي گرايي هم از عوامل بازدارنده در رويکرد سريال سازها به سوژه‌هاي سياسي و مبارزاتي است که البته اين کمبود به ضعف در فيلمنامه نويسي بر مي گردد. «هوش سياه2» نشان داد که مي توان سريال سياسي ساخت و دچار شعارزدگي و دفع مخاطب نشد. هرچند که جاي مانور بيشتر در زمينه افشاگري سياسي در اين سريال وجود داشت. واقعيت ارتباط گروه هاي تروريستي با برخي از دولت هاي غربي –به ويژه انگليس- خيلي زود در اين سريال رها شد و اين درحالي است که اين موضوع بسيار مهم و اساسي است که سازندگان سريال مي توانستند ناگفته‌هاي بسياري را درباره آن برملا کنند.
جذابيت «هوش سياه2» به دو ويژگي خلاصه مي شود: ويژگي اول اين سريال، رخ دادن نوعي بازي دزد و پليس و تعقيب و گريز در اينترنت است که براي بسياري از ما يک موضوع عجيب و غريب و نا آشناست. ويژگي دوم هم حوادث مختلفي است که طي داستان اتفاق مي افتند. مثل فرارهاي کامران – با نقش آفريني کيکاووس باکيده- از دست پليس ها که با شگردهاي خاصي نظير بستن بزرگراه يا پايين آمدن از يک پل غول پيکر با طناب انجام مي شوند.
با اين حال، ضعف اساسي «هوش سياه2» نيز مانند خيلي از مجموعه هاي تلويزيوني پليسي ديگري که پيش از اين به تماشا درآمدند، خلأ بازنمايي پليس با شخصيت بومي بوده است. شخصيت محوري اين سريال، سرگُرد احمدي –با بازي حسين ياري- نوعي کپي برداري از شخصيت‌هاي پليسي فيلم هاي ايراني محسوب مي شود. شايد براي بسياري اين سؤال پيش بيايد که نمايش پليس برخوردار از شاخص هاي آرمانيِ ايراني و اسلامي چه لزومي دارد؟ اهميت اين موضوع در «هوش سياه» به خوبي ديده مي‌شود؛ با وجودي که سرگُرد داراي توانمندي‌هاي نظامي و ذهني و جسمي بالايي است، اما مخاطب با او همذات پنداري نمي کند. او مأمور دوست داشتني اي نيست و در مقابل، کامران که يک جنايتکار است، براي بيننده سريال، ملموس تر و جالب تر است. آنچه سبب ايجاد فاصله ميان مخاطب با سرگُرد احمدي شده، غيربومي بودن اين شخصيت است. اين درحالي است که چنان‌چه فيلمنامه نويس و کارگردان سريال در خلق اين شخصيت از ويژگي هاي آرماني فرهنگي و اخلاقي بيشتري استفاده مي کردند، مي توانستند ميان او و بينندگان سريال، صميميت بيشتري را ايجاد کنند. اي کاش فرايند دراماتيک اين أثر به گونه اي رقم مي خورد که قهرمان داستان نسبت به ضدقهرمان آن، جذبه بيشتري پيدا مي کرد. توجه به نهاد خانواده و مسائل تربيتي، رويکرد مثبت سريال است که زمينه خوبي براي ترسيم چهره پليس ايراني بود.
مشکل ديگر «هوش سياه2» اين است که برغم ضرباهنگ تند سريال، صحنه ها و تصاوير حشو هم در برخي از قسمت هاي آن ديده مي‌شود. صحنه هايي که به اصطلاح آب بسته شده اند و مي شد با حذف آن ها، ريتم سريال را تندتر کرد. همچنان که برخي از اتفاقات سريال چندان منطقي به نظر نمي رسند. مثلا کامران در دوران زندان براي سواستفاده از مدير کتابخانه، به نام او براي خانواده اش ال سي دي ارسال کرد! اين درحالي است که مدير کتابخانه به جرم برگشت خوردن چک ها و ناتواني در پرداخت بدهي هايش زنداني شده و عقل حکم مي کرد که خانواده در مقابل چنين تحفه اي از سوي مرد زنداني واکنش نشان مي دادند. يا اينکه چرا کامران براي دست‌يابي به يک سري اطلاعات ساده و پيش پا افتاده درباره سرمايه گذاري در بورس، اين همه تدبير و حيله به کار برد تا بتواند با يکي از مديران بورس گفت و گو کند؟ درحالي که همه اطلاعات مدنظر وي با يک جست و جو در اينترنت قابل دست يابي بودند.
معمولا در پايان بيشتر فيلم ها و سريال هاي پليسي، دزدها و مجرم ها شکست مي خورند و توسط پليس ها به دام مي افتند. بايد چند قسمت باقي مانده «هوش سياه2» را هم تماشا کنيم تا ببينيم اين بار هم اين پليس ها هستند که به پيروزي مي رسند يا اتفاقات ديگري خواهد افتاد؟ شايد هم اين داستان ادامه داشته باشد و نتيجه کار در سري سوم «هوش سياه» مشخص شود.
در پايان اين که «هوش سياه2» با وجود برخي ضعف ها و کمبودها اما در مجموع کار قابل قبولي است. بدون شک افزايش توليد و پخش چنين آثاري در سيما، مي تواند جامعه را نسبت به بسياري از امراض فرهنگي و سياسي آگاه تر کند. به ويژه اينکه مجموعه هاي پليسي در عين برخورداري از جاذبه فراوان و توان سرگرم سازي مخاطب، به خاطر پرداختن به معضلات اجتماعي ظرفيت آسيب شناسي فرهنگي هم دارند. با اين حال آنچه مي تواند به ترقي اين ژانر در تلويزيون كمك كند، الگوسازي و ترسيم شاخص هاي آرماني پليس مسلمان و ايراني است.
انتهای پیام/
