قصر قند با حوزه تمدنی کهن
اجتماع نوشت
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۰۹:۲۹
از میان جاذبه های طبیعی شهرستان می توان به آبشارها، درختان میوه های گرمسیری، شالیزارها، رودخانه پرآب 'کاجو' و تمساح پوزه کوتاه نام برد که در طول سال نظر هر بیننده را به سوی خود جلب می کند.
رودخانه زیبا و دائمی 'کاجو' که شریان حیاتی شهر را تشکیل می دهد، و تمساح های پوزه کوتاه در طول سال فضای شهر را بسیار زیبا و خاطره انگیز ساخته و آنچه باعث شده در حاشیه رودخانه آثاری پیش از تاریخ چون 'دمبیگان' و 'سیاه بن' را مشاهده کنیم وجود همین رودخانه پرآب است.
وجود 22 رشته قنات و جاری شدن آب در دامنه ها باعث شده است تا در طول سال دو بار شاهد برداشت برنج از شالیزارهای منطقه باشیم چیزی که در دیگر نقاتط کشور کمتر و یک بار در سال انجام می شود.
از دیگر جاذبه های گردشگری این شهر و جود روستاهای زیبا با باغهای میوه گرمسیری ، آبشارها و چشمه های آب معدنی است ،وجود حیات وحش نادر در اطراف رودخانه کاجو و تمساح پوزه کوتاه است.
آنچه که قصرقند را از دیگر شهرهای استان متمایز کرده فراوانی آب با توجه به رودخانه های دائمی چون کاجو و قناتهاست.
قصرقند بعنوان مرکز مکران با ظرفیت ها و پتانسیل های فراوان کشاورزی و گردشگری، با مساحتی حدود شش هزار متر مربع و 65 هزار نفر جمعیت با سه بخش مرکزی،
'ساربوک' و 'تلنگ' در جنوب سیستان و بلوچستان واقع است.
قصرقند در سال 1316 هجری شمسی به بخش تبدیل شد و سال 1390 به شهرستان ارتقا پیدا کرد و در شمال شهرستان چابهار در ارتفاع 450متری از سطح دریا واقع است.
این شهرستان از طرف شمال به بخش آهوران، از جنوب به شهرستان چابهار، از شرق به 'جکیگور' و' راسک 'شهرستان سرباز و از غرب به شهرستان نیکشهر محدود است.
قصرقند با توجه به قدمت تاریخی که دارد یکی از قدیمی ترین شهرهای حوزه جنوب شرقی سیستان و بلوچستان است و این شهر را بعنوان پایتخت مکران می شناسند.
در این مورد ایرج افشار در کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن به نقل از اعتمادالسلطنه می نویسد: قصرقند در واقع پایتخت همه مکران است، قلعه محکمی دارد در روی تپه بلندی واقع است و محل نشیمن ضابط (حکمران )است و رعیت آن در 'کوار' منزل دارند (کوار جایی که از چوب خرما می بندند و میان آن گزران می نمایند) از نظر فرهنگی دارای آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی است که مهمترین آنها عبارتند از:
1- تپه دمبیگان مربوط به دوران اشکانی.
2- تپه سیاه بن مربوط به پیش از تاریخ و دوران تاریخی واسلامی.
3- تپه کوشکک مربوط به دوران پیش از تاریخ.
4- نقوش کنده های شمال قصرقند(کاجو).
5- محوطه دمبگور مربوط به دوران تاریخی واسلامی.
6- قلاع ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ.
در حال حاضر 14 اثر تاریخی این شهرستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و بقیه آثار توسط دکتر شیرازی در بررسی های باستان شناسی سال 1388 شناسایی و در ردیف ثبت در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد.
این شهرستان بیش از 50 اثر اسلامی،تاریخی و پیش از تاریخ دارد که علاوه بر آثار تاریخی ارزشمند دارای جاذبه های طبیعی بی شماری است.
نظیر آبشار 'آبند'، قنات نای چند صد ساله که شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های میوه گرمسیری و شالیزارهاست ،کاشت درختان پرباری چون انبه و کاشت برنج که در طول سال سه بار قابل برداشت است از ویژگی های شهرستان است.
قصرقند را از لحاظ صنایع دستی می توان یکی از قطبهای صنایع دستی استان برشمرد که مهمترین آن حصیربافی در حوزه 'فضل اللهی' و'ساربوک'، سوزندوزی در روستاهای کاجو، هیت، ساربوک و سفالگری در دو روستای 'هلونچکان' و' کلک' از مهمترین مراکز تولید و فروش محصولات صنایع دستی است.
آثار تاریخی شهرستان قصرقند:
** قلعه تاریخی قصرقند:
قلعه قصرقند در مرکز شهر قصرقند در قسمت شرق مسجد جامع قرار دارد که از جانب شمال غربی – جنوب شرقی و جنوب به وسیله خانه های مسکونی احاطه شده است و از جهت شمال و شمال شرقی به نخلستان محدود می شود .
این قلعه قدیم الایام مقر حمکرانی بوده است، با توجه به نوشته ها و کتاب هایی که در مورد مکران زمین و کرمان تالیف شده است می توان گفت که تاریخ ساخت قلعه به دوره های قبل از صفویان باز می گردد.
بنا به روایت ریش سفیدان و آنچه در کتاب های مختلف در مورد حکمرانان قلعه قصرقند نوشته شده است بیشتر حاکمان از طایفه 'بلیده ایها 'بوده اند.
بلیده ایها از مسقط به سرزمین بلیده واقع در بین تربت مکران و پنجگور در بلوچستان پاکستان مهاجرت کرده اند، برخی عقیده دارند که بلیده ها از اعراب بوده و مدتی بین آنها اختلاف افتاده و بعدها به پاکستان مهاجرت کرده و بعد به بلوچستان ایران بازگشتند.
این قلعه بر روی تپه ای دست ساز قرار گرفته که ارتفاع آن حدود 10 متر است، ابعاد تقریبی مجموعه 100 در60 و محدوده حاکم نشین 30 در 45 متر است و ورودی قلعه در ضلع جنوبی آن بوده و حاکم نشین در قسمت شرقی و بلند تر از سایر قسمتهاست.
اتاقهایی که در ضلع غربی قلعه ساخته شده است آخرین بار از آنها به عنوان ساختمان ژاندارمری استفاده شده است که مساحتی برابر 285 متر مربع دارد.
این بنا توسط حاکمان برای حکمرانی منطقه ساخته شده است و پس از شکسته شدن حکومت های محلی بازماندگان حاکم مجبور به ترک قلعه شده اند.
این قلعه در تاریخ دوازدهم بهمن 1381 با شماره 7260 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
**قلعه تاریخی بگ:
یکی دیگر از قلعه های مهم قصرقند قلعه 'بگ' است ، که در روستای بگ از توابع بخش ساربوگ در فاصله 22 کیلومتری از قصرقند قرار دارد، شباهت این قلعه با قلعه قصرقند ساخت آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.
این قلعه در دوران حکومت طایفه شیرانی بر منطقه گروهی از طایفه بلیده ای در قلعه حکومت می کردند و به دلیل شباهت آن با قلعه قصرقند ساخت شد که بنای آن را به دوره صفویه نسبت می دهند .
کل مجموعه قلعه در زمینی به ابعاد 50 ×100 متر قرار دارد.
تپه حاکم نشین در قسمت غربی این مجموعه واقع است و مساحتی در حدود 1400 متر مربع دارد.
بناهای ساخته شده در این تپه 520 متر مربع از سطح قلعه را اشغال کرده، پی عظیم سنگی این مجموعه مهمترین قسمت قلعه هست که به صورت بسیار زیبایی سنگ چین شده است.
این بنا در تاریخ دوزادهم بهمن 1381 با شماره 7259 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
کوه 'گت بن':
این کوه در مسیر جاده قصرقند به نیکشهر در فاصله 40کیلومتری به نیکشهر قر ار دارد و قله کوه بیضی است که شبیه نعل اسب دیده می شود که معروف به گت است و مردم منطقه آن را به اسم گت بن و گرد کوه نیز می شناسند.
در قسمت بالای این کوه آثاری از معماری و حوض آب وجود دارد که در مواقع درگیری و جنگ لشکریان فراری در بالای آن پناه می گرفتند صعود به قله کوه در دامنه شمال شرقی آن که دره ای است که راه صعود به قله کوه است.
قسمت بالای کوه بصورت نعل اسب است که قسمت های بیرونی آن مرتفع تر و دارای شیبی به طرف مرکز آن است این شیب سبب شده که در وسط کوه یک آبراه بوجود آید و مسیر این آبراه در وسط کوه را با سنگ و ساروج سد کرده اند و حوض آبی بوجود آمده که می توانسته مدتهای زیادی آب را در پشت خود ذخیره کند.
علاوه بر این حوض آب، حوض دیگری بطول 12 متر و عرض 3 متر و با عمق 4 الی 5 متر جهت نگهداری و ذخیره آب ساخته شده است.
در جهت شمالی کوه آثار معماری بصورت پراکنده وجود دارد و احتمالا حاکم نشین هم در قسمت جنوبی باشد چون که در این قسمت اتاق ها بزرگتر و نزدیک به هم ساخته شده اند.
**کنده کاری های قصرقند
این نقوش بیشتر شامل نقش اسب، بز، گاو، روباه، انسان و صحنه های شکار است که بصورت خلاصه شده در دامنه کوههای جهت غربی رودخانه کاجو کنده کاری شده اند.
این نقوش در سه نقطه 'گرداک'، 'تنگ سر' و 'دهیرک' از مسیر رودخانه کاجو بطرف شمال در دامنه کوهها کنده شده اند.
محصولات کشاورزی:
باغ های میوه های گرمسیری نظیر موز، انبه، پرتغال و لیموترش در طول مسیر ورود به این شهرستان بر اهمیت این شهر می افزاید و قسمت اعظم میوه ها به دیگر نقاط استان صادر می شود این شهر که روزی انبار قلعه بلوچستان بوده دارای آبشارهای متعددی است که در این بین آبشار' آبند' یکی از زیباترین آبشارهای استان سیستان و بلوچستان است.
قصرقند یکی از قطبهای ویژه کشاورزی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است که مهمترین محصول آن خرما، برنج،انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین ، 'پاپایا' و موز است.
برداشت برنج در سال دو بار این شهرستان را بعنوان یکی از مراکز کاشت برنج درسطح استان مطرح کرده است.
آبشار آبند:
منطقه گردشگری آبند در بخش ساربوک قرار دارد و یکی از مناطق بسیار زیبا، بکر با مناظر دیدنی شامل چشمه های جاری از ابتدای روستا تا آبشارهای صخره ای به صورت پلکانی در قله کوه، نخلستانهای زیبا و بیشه زارهای سبز ، گونه های گیاه گز روغن بر بالای کوه، مزارع گندم و برنج از جمله قابلیتهای گردشگری منطقه است .
اما آنچه بیش از هر چیز قابل توجه است وجود آبشار بسیار زیبا در پنج طبقه بصورت پلکانی با حوضچه های طبیعی ایجاد شده در پای هر آبشار که یکی از شاخص های منطقه است .
صنایع دستی شهرستان قصرقند:
یکی از پتانسیلهای بسیار خوب و درخشان قصرقند وجود صنایع دستی غنی و ارزشمند است که این شهر را به موزه زنده صنایع دستی در استان می توان شناخت.
سوزندوزی قصرقند و نوع دوخت متمایز شیرازه به عنوان قدیمی ترین دوخت در بلوچستان از شاهکارهای زنان صنعتگر شهرستان است.
مهمترین ویژگی آن در مقایسه با سایر شهرها این است که صنعتگران مستقیم بر روی پارچه لباس دوخت را پیاده می کنند و نیاز به الحاق ندارند.
مهمترین مراکز سوزندوزی در قصرقند عبارتند از روستای کاجو، هیت، ساربوک و حمیری.
از دیگر صنایع دستی منطقه و مهمترین صنعتی که قابل مقایسه با دیگر نمونه هایش در استان است هنر حصیربافی است.
حصیربافی جایگاه ویژه ای در زندگی مردمان این دیار دارد مواد اولیه آن از برگ درختان نخل وحشی یا 'داز' تهیه می شود و تولید آن عبارتند از جارو(روپگ) کمربند(پرند) سواس(کفش) مصله (جانماز) کچور(خورجین) کپات(سبدکوچک) و انواع وسایل تزیینی است.
مهمترین مرکز تولید و کارگاه آن روستای ساربوک و منطقه عشایری فضل اللهی است.
محمد پیربخش رئیسی یکی از مشهورترین صنعتگران این صنعت در قصرقند است که در اکثر نمایشگاه های کشور حضوری فعال دارد.
تعاونی حصیربافی پیربخش رئیسی قصرقندی در روستای فضل اللهی یکی از فعالترین تعاونیها در سطح استان است و در چندین دوره در نمایشگاه های سراسری موفق به کسب رتبه بالاترین فروش محصولات شده است.
سفالگری:
از صنایع خاص منطقه قصرقند که در سطح استان قابل توجه است و فقط در حال حاضر در سه مرکز سراوان، قصرقند و سرباز فعال است هنر سفالگری است.
این هنر از زمان قدیم همچنان به شکل سنتی در قالب کوره های کوچک به شکل گودال با عمق متوسط تهیه می شود و سوخت آن هیزم است، با توجه به مرغوبیت خاک رس روستای کلوک و 'هلونچکان' مواد اولیه آن از خود محل تامین می شود.
نقوش سفالینه ها بسیار ساده و مستقیم با انگشتان دست انجام می شود و به شکل شیار و در برخی مواقع نقوش هندسی است.
رنگی که برای نقوش استفاده می شود به شکل تکه سنگ های قرمز رنگ که از کوههای اطراف تهیه و پس از خیس کردن و نرم شدن و ساییدن آن در آب به عنوان رنگ نقوش استفاده می شود.
بیشترین آثار زنان هنرمند در قالب پارچ، لیوان، کوزه و بوسوج و اسباب بازی کودکان است که در این بین 'بوسوچ 'به علت مصرف بالا در منطقه بلوچستان بالاترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است.
مهمترین بازارهای هدف این هنرمندان و صنعتگران قصرقند، نیکشهر، چابهار و ایرانشهر است.
زیورآلات سنتی:
وجود کوره های ذوب فلز نشان از قدمت هنر فلز سازی در منطقه دارد زیورآلات سنتی اغلب برای خود آرایی استفاده شده و گاه ریشه های مذهبی در منطقه دارد.
هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناکاری، مرصع کاری، منبت کاری و کنده کاری است.
این هنر در منطقه دارای بیش از 50 نمونه است که مهمترین آن گوشواره (در) النگو(چوری) سربند، گردنبند(کپکو) سنجاق سینه( تاسنی) می توان اشاره کرد و در حال حاضر در روستای ساربوک و شهر قصرقند تولید می شود.
آهنگری:
از دیگر هنرهای سنتی و صنایع دستی قصرقند هنر آهنگری است که در قالب ساخت لوازم مصرفی نظیر لوازم آشپزخانه شامل چاقو، ملاقه، دیگ و لوازم کشاورزی نظیر داس، بیل، تبر است که در بخش ساربوک تولیدمی شود.
در این مورد ایرج افشار در کتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن به نقل از اعتمادالسلطنه می نویسد: قصرقند در واقع پایتخت همه مکران است، قلعه محکمی دارد در روی تپه بلندی واقع است و محل نشیمن ضابط (حکمران )است و رعیت آن در 'کوار' منزل دارند (کوار جایی که از چوب خرما می بندند و میان آن گزران می نمایند) از نظر فرهنگی دارای آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی است که مهمترین آنها عبارتند از:
1- تپه دمبیگان مربوط به دوران اشکانی.
2- تپه سیاه بن مربوط به پیش از تاریخ و دوران تاریخی واسلامی.
3- تپه کوشکک مربوط به دوران پیش از تاریخ.
4- نقوش کنده های شمال قصرقند(کاجو).
5- محوطه دمبگور مربوط به دوران تاریخی واسلامی.
6- قلاع ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ.
در حال حاضر 14 اثر تاریخی این شهرستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و بقیه آثار توسط دکتر شیرازی در بررسی های باستان شناسی سال 1388 شناسایی و در ردیف ثبت در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد.
این شهرستان بیش از 50 اثر اسلامی،تاریخی و پیش از تاریخ دارد که علاوه بر آثار تاریخی ارزشمند دارای جاذبه های طبیعی بی شماری است.
نظیر آبشار 'آبند'، قنات نای چند صد ساله که شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های میوه گرمسیری و شالیزارهاست ،کاشت درختان پرباری چون انبه و کاشت برنج که در طول سال سه بار قابل برداشت است از ویژگی های شهرستان است.
قصرقند را از لحاظ صنایع دستی می توان یکی از قطبهای صنایع دستی استان برشمرد که مهمترین آن حصیربافی در حوزه 'فضل اللهی' و'ساربوک'، سوزندوزی در روستاهای کاجو، هیت، ساربوک و سفالگری در دو روستای 'هلونچکان' و' کلک' از مهمترین مراکز تولید و فروش محصولات صنایع دستی است.
آثار تاریخی شهرستان قصرقند:
** قلعه تاریخی قصرقند:
قلعه قصرقند در مرکز شهر قصرقند در قسمت شرق مسجد جامع قرار دارد که از جانب شمال غربی – جنوب شرقی و جنوب به وسیله خانه های مسکونی احاطه شده است و از جهت شمال و شمال شرقی به نخلستان محدود می شود .
این قلعه قدیم الایام مقر حمکرانی بوده است، با توجه به نوشته ها و کتاب هایی که در مورد مکران زمین و کرمان تالیف شده است می توان گفت که تاریخ ساخت قلعه به دوره های قبل از صفویان باز می گردد.
بنا به روایت ریش سفیدان و آنچه در کتاب های مختلف در مورد حکمرانان قلعه قصرقند نوشته شده است بیشتر حاکمان از طایفه 'بلیده ایها 'بوده اند.
بلیده ایها از مسقط به سرزمین بلیده واقع در بین تربت مکران و پنجگور در بلوچستان پاکستان مهاجرت کرده اند، برخی عقیده دارند که بلیده ها از اعراب بوده و مدتی بین آنها اختلاف افتاده و بعدها به پاکستان مهاجرت کرده و بعد به بلوچستان ایران بازگشتند.
این قلعه بر روی تپه ای دست ساز قرار گرفته که ارتفاع آن حدود 10 متر است، ابعاد تقریبی مجموعه 100 در60 و محدوده حاکم نشین 30 در 45 متر است و ورودی قلعه در ضلع جنوبی آن بوده و حاکم نشین در قسمت شرقی و بلند تر از سایر قسمتهاست.
اتاقهایی که در ضلع غربی قلعه ساخته شده است آخرین بار از آنها به عنوان ساختمان ژاندارمری استفاده شده است که مساحتی برابر 285 متر مربع دارد.
این بنا توسط حاکمان برای حکمرانی منطقه ساخته شده است و پس از شکسته شدن حکومت های محلی بازماندگان حاکم مجبور به ترک قلعه شده اند.
این قلعه در تاریخ دوازدهم بهمن 1381 با شماره 7260 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
**قلعه تاریخی بگ:
یکی دیگر از قلعه های مهم قصرقند قلعه 'بگ' است ، که در روستای بگ از توابع بخش ساربوگ در فاصله 22 کیلومتری از قصرقند قرار دارد، شباهت این قلعه با قلعه قصرقند ساخت آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.
این قلعه در دوران حکومت طایفه شیرانی بر منطقه گروهی از طایفه بلیده ای در قلعه حکومت می کردند و به دلیل شباهت آن با قلعه قصرقند ساخت شد که بنای آن را به دوره صفویه نسبت می دهند .
کل مجموعه قلعه در زمینی به ابعاد 50 ×100 متر قرار دارد.
تپه حاکم نشین در قسمت غربی این مجموعه واقع است و مساحتی در حدود 1400 متر مربع دارد.
بناهای ساخته شده در این تپه 520 متر مربع از سطح قلعه را اشغال کرده، پی عظیم سنگی این مجموعه مهمترین قسمت قلعه هست که به صورت بسیار زیبایی سنگ چین شده است.
این بنا در تاریخ دوزادهم بهمن 1381 با شماره 7259 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
کوه 'گت بن':
این کوه در مسیر جاده قصرقند به نیکشهر در فاصله 40کیلومتری به نیکشهر قر ار دارد و قله کوه بیضی است که شبیه نعل اسب دیده می شود که معروف به گت است و مردم منطقه آن را به اسم گت بن و گرد کوه نیز می شناسند.
در قسمت بالای این کوه آثاری از معماری و حوض آب وجود دارد که در مواقع درگیری و جنگ لشکریان فراری در بالای آن پناه می گرفتند صعود به قله کوه در دامنه شمال شرقی آن که دره ای است که راه صعود به قله کوه است.
قسمت بالای کوه بصورت نعل اسب است که قسمت های بیرونی آن مرتفع تر و دارای شیبی به طرف مرکز آن است این شیب سبب شده که در وسط کوه یک آبراه بوجود آید و مسیر این آبراه در وسط کوه را با سنگ و ساروج سد کرده اند و حوض آبی بوجود آمده که می توانسته مدتهای زیادی آب را در پشت خود ذخیره کند.
علاوه بر این حوض آب، حوض دیگری بطول 12 متر و عرض 3 متر و با عمق 4 الی 5 متر جهت نگهداری و ذخیره آب ساخته شده است.
در جهت شمالی کوه آثار معماری بصورت پراکنده وجود دارد و احتمالا حاکم نشین هم در قسمت جنوبی باشد چون که در این قسمت اتاق ها بزرگتر و نزدیک به هم ساخته شده اند.
**کنده کاری های قصرقند
این نقوش بیشتر شامل نقش اسب، بز، گاو، روباه، انسان و صحنه های شکار است که بصورت خلاصه شده در دامنه کوههای جهت غربی رودخانه کاجو کنده کاری شده اند.
این نقوش در سه نقطه 'گرداک'، 'تنگ سر' و 'دهیرک' از مسیر رودخانه کاجو بطرف شمال در دامنه کوهها کنده شده اند.
محصولات کشاورزی:
باغ های میوه های گرمسیری نظیر موز، انبه، پرتغال و لیموترش در طول مسیر ورود به این شهرستان بر اهمیت این شهر می افزاید و قسمت اعظم میوه ها به دیگر نقاط استان صادر می شود این شهر که روزی انبار قلعه بلوچستان بوده دارای آبشارهای متعددی است که در این بین آبشار' آبند' یکی از زیباترین آبشارهای استان سیستان و بلوچستان است.
قصرقند یکی از قطبهای ویژه کشاورزی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است که مهمترین محصول آن خرما، برنج،انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین ، 'پاپایا' و موز است.
برداشت برنج در سال دو بار این شهرستان را بعنوان یکی از مراکز کاشت برنج درسطح استان مطرح کرده است.
آبشار آبند:
منطقه گردشگری آبند در بخش ساربوک قرار دارد و یکی از مناطق بسیار زیبا، بکر با مناظر دیدنی شامل چشمه های جاری از ابتدای روستا تا آبشارهای صخره ای به صورت پلکانی در قله کوه، نخلستانهای زیبا و بیشه زارهای سبز ، گونه های گیاه گز روغن بر بالای کوه، مزارع گندم و برنج از جمله قابلیتهای گردشگری منطقه است .
اما آنچه بیش از هر چیز قابل توجه است وجود آبشار بسیار زیبا در پنج طبقه بصورت پلکانی با حوضچه های طبیعی ایجاد شده در پای هر آبشار که یکی از شاخص های منطقه است .
صنایع دستی شهرستان قصرقند:
یکی از پتانسیلهای بسیار خوب و درخشان قصرقند وجود صنایع دستی غنی و ارزشمند است که این شهر را به موزه زنده صنایع دستی در استان می توان شناخت.
سوزندوزی قصرقند و نوع دوخت متمایز شیرازه به عنوان قدیمی ترین دوخت در بلوچستان از شاهکارهای زنان صنعتگر شهرستان است.
مهمترین ویژگی آن در مقایسه با سایر شهرها این است که صنعتگران مستقیم بر روی پارچه لباس دوخت را پیاده می کنند و نیاز به الحاق ندارند.
مهمترین مراکز سوزندوزی در قصرقند عبارتند از روستای کاجو، هیت، ساربوک و حمیری.
از دیگر صنایع دستی منطقه و مهمترین صنعتی که قابل مقایسه با دیگر نمونه هایش در استان است هنر حصیربافی است.
حصیربافی جایگاه ویژه ای در زندگی مردمان این دیار دارد مواد اولیه آن از برگ درختان نخل وحشی یا 'داز' تهیه می شود و تولید آن عبارتند از جارو(روپگ) کمربند(پرند) سواس(کفش) مصله (جانماز) کچور(خورجین) کپات(سبدکوچک) و انواع وسایل تزیینی است.
مهمترین مرکز تولید و کارگاه آن روستای ساربوک و منطقه عشایری فضل اللهی است.
محمد پیربخش رئیسی یکی از مشهورترین صنعتگران این صنعت در قصرقند است که در اکثر نمایشگاه های کشور حضوری فعال دارد.
تعاونی حصیربافی پیربخش رئیسی قصرقندی در روستای فضل اللهی یکی از فعالترین تعاونیها در سطح استان است و در چندین دوره در نمایشگاه های سراسری موفق به کسب رتبه بالاترین فروش محصولات شده است.
سفالگری:
از صنایع خاص منطقه قصرقند که در سطح استان قابل توجه است و فقط در حال حاضر در سه مرکز سراوان، قصرقند و سرباز فعال است هنر سفالگری است.
این هنر از زمان قدیم همچنان به شکل سنتی در قالب کوره های کوچک به شکل گودال با عمق متوسط تهیه می شود و سوخت آن هیزم است، با توجه به مرغوبیت خاک رس روستای کلوک و 'هلونچکان' مواد اولیه آن از خود محل تامین می شود.
نقوش سفالینه ها بسیار ساده و مستقیم با انگشتان دست انجام می شود و به شکل شیار و در برخی مواقع نقوش هندسی است.
رنگی که برای نقوش استفاده می شود به شکل تکه سنگ های قرمز رنگ که از کوههای اطراف تهیه و پس از خیس کردن و نرم شدن و ساییدن آن در آب به عنوان رنگ نقوش استفاده می شود.
بیشترین آثار زنان هنرمند در قالب پارچ، لیوان، کوزه و بوسوج و اسباب بازی کودکان است که در این بین 'بوسوچ 'به علت مصرف بالا در منطقه بلوچستان بالاترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است.
مهمترین بازارهای هدف این هنرمندان و صنعتگران قصرقند، نیکشهر، چابهار و ایرانشهر است.
زیورآلات سنتی:
وجود کوره های ذوب فلز نشان از قدمت هنر فلز سازی در منطقه دارد زیورآلات سنتی اغلب برای خود آرایی استفاده شده و گاه ریشه های مذهبی در منطقه دارد.
هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناکاری، مرصع کاری، منبت کاری و کنده کاری است.
این هنر در منطقه دارای بیش از 50 نمونه است که مهمترین آن گوشواره (در) النگو(چوری) سربند، گردنبند(کپکو) سنجاق سینه( تاسنی) می توان اشاره کرد و در حال حاضر در روستای ساربوک و شهر قصرقند تولید می شود.
آهنگری:
از دیگر هنرهای سنتی و صنایع دستی قصرقند هنر آهنگری است که در قالب ساخت لوازم مصرفی نظیر لوازم آشپزخانه شامل چاقو، ملاقه، دیگ و لوازم کشاورزی نظیر داس، بیل، تبر است که در بخش ساربوک تولیدمی شود.
